Het Wolfseind

Het Wolfseind (of Wolfseinde)

 

Onlangs werd er gevraagd wat een wolfseind van een boerderij eigenlijk was, en waar de benaming wolfseind vandaan komt.

Het wolfseinde komt veel voor bij zadeldaken van boerderijen, voornamelijk in het oosten van Nederland.

Het is het afgeschuinde gedeelte van de kopse kanten van het dak van de boerderij, aan het einde van de nok. Zo’n dak wordt dan een ‘wolfskap’ genoemd, en het dak een afgewolfd (= afgeschuind) dak.

Wolfen komt van origine van het werkwood ‘welven’.

Waarom werd het afwolven van een dak toegepast:

Een afgewolfd dak heeft veel meer aerodynamische kwaliteiten: de wind slaat er veel makkelijker overheen dan bij een totaal verticaal opgemetselde kopgevel (en een dus niet ‘afgewolfd’ dak). Dus de kans op stormschade is zo veel miniemer, een belangrijk punt in het buitengebied.

En een slimme manier van bouwen dus, zoals de gehele boerderij vaak lekker aerodynamisch is, en slim en pragmatisch van opzet. 

(En zoals bijvoorbeeld De Waard-tenten dit hebben overgenomen, deze staan dan ook bekend om hun grote stormvastheid op onder meer de Waddeneilanden).

Wanneer je het gehele dak zou ‘afwolfen’ aan de kopse zijden zou er minder ruimte onder het dak zijn en zou er meer dakbedekking, ooit stro, later riet (en weer later vnl. dakpannen) nodig zijn, kwetsbare onderdelen van een boerderij, met meer kans op lekkage en op meer onderhoud.

Bij een kopgevel die niet helemaal verticaal is opgebouwd werd er tegelijk met de realisatie van een stevige constructie van een wolfseind, enigszins bespaard op dure bouwmaterialen zoals eertijds op bakstenen. Maar dit is slechts een neveneffect, want er werd ook al ‘afgewolfd’ met houten kopgevels. Toch mag dit niet direct over het hoofd worden gezien, afgaande op de zuinige en pragmatische boerenaard.

Bouwmaterialen werden bij voorkeur uit de directe omgeving betrokken, heel vroeger werd overigens veel leem gebruikt voor de wanden (met vlechtwerk).

Pas in de late middeleeuwen werden de eerste boerderijen van baksteen gebouwd.

De latere variatie in meer streeksgewijs materiaalgebruik was vaak daarnaast een gevolg van verschillende factoren, bijvoorbeeld economische, technische kundigheid, de beschikbaarheid, mode en status.

Eelco Prent bureauboerderijverbouwen.nl

03-2023